Akcja Edukacja – warsztat wszechstronnego filmoznawcy

W tegorocznym programie Akcji Edukacji znalazły się, między innymi, dwa spotkania warsztatowe, każde z wyraźnie zarysowaną ideą. W pierwszym prelegentka szlifowała kompetencje analityczne uczestników, w drugim – prowadzący postawił na wiedzę z zakresu organizacji festiwali.

Przed otwarciem: jak właściwie zrozumieć otwarcie?

Przed uroczystą galą otwarcia, 13. edycję Festiwalu Kamera Akcja rozpoczęły warsztaty realizowane w ramach inicjatywy Akcja Edukacja. Wytwórnia znaczeń. Warsztaty analizy filmu prowadzone przez Filmoznawczynię Dianę Dąbrowską (laureatkę nagrody PISF, twórczynię Accademii Filmu Włoskiego). Podczas spotkania w Kinie Szkoły Filmowej, Filmoznawczyni razem z uczestnikami przyglądała się filmowym otwarciom, pierwszym sekwencjom, która mogą być kluczowymi fragmentami do odczytania całego utworu.

„Nadmiar, wysublimowanie, ekstrema – są różne sposoby na wciągnięcie widza w filmową grę” – Diana Dąbrowska podkreślała szeroki wachlarz taktyk rozpoczęcia filmowego śnienia. „Czołówki filmowe, sekwencje otwierające są kluczowym elementem kontaktu z widzem, który na początku nie ma jeszcze pełnej wiedzy. To w tym momencie twórcy walczą o zatrzymanie widza” – kontynuowała Filmoznawczyni.

Właściwe zrozumienie pierwszej sceny pozwala w pełni przeżyć cały film. Warsztaty analizy były nie tylko merytoryczną prelekcją, ale praktycznym ćwiczeniem i przede wszystkim wspólnym przeżywaniem kina. Już od pierwszego wydarzenia udało się dumnie zrealizować hasło RAZEM filmowi.

Diana Dąbrowska, specjalistka od kina włoskiego, przygotowała dla uczestników fragmenty otwierające dwa klasyki z półwyspu apenińskiego – 8½ Federica Felliniego oraz GOMORRY Mattea Garronego. Szczególnie seans tego pierwszego na dużym ekranie był wyjątkowym filmowym przeżyciem.

8½ to jeden z najważniejszych filmów w historii kina. Regularnie wybierane przez „Sight and Sound”, „Cahiers du Cinema” oraz inne prestiżowe czasopisma do zbioru arcydzieł, obraz Felliniego to oniryczna, pełna ukrytych znaczeń opowieść o kryzysie twórczym. Diana Dąbrowska oraz grupa warsztatowa wspólnie doszła do wniosku, że nazwanie otwierającej sceny 8½ esencją kina, wcale nie będzie sporym nadużyciem. Fellini w pierwszej scenie popisuje się odwagą oraz imponującą wyobraźnią. Incipit filmu przedstawia egzystencjalny zator, a pierwsze dźwięki wybijają ze spokoju oraz mobilizują do ostrożności. Podczas warsztatów uczestnicy wymieniali się własnymi interpretacjami tej jednej z najbardziej kultowych scen w historii kinematografii.

GOMORRA, młodsza od arcydzieła włoskiego kina autorskiego o 45 lat, zaczyna się od audiowizualnego wstrząsu. Grupa warsztatowa zwracała uwagę na kontrapunkt między wytworzonym spokojem i estetyką świata, a brutalnością oraz wątpliwą moralnością głównych bohaterów. „To trochę tak jak u Scorsesego, nawet włoscy gangsterzy potrzebują spokoju w życiu”. Nie zabrakło też poszukiwania nawiązań do kina Francisa Forda Coppoli czy Krzysztofa Kieślowskiego. Pierwsze ujęcie GOMORRY, gdy widz nie zna jeszcze całego filmu, może przypominać statek kosmiczny. „To trochę jak w Star Treku” – żartowali uczestnicy.

Wytwórnia znaczeń. Warsztaty analizy okazały się nie tylko przypomnieniem narzędzi filmoznawcy, ale wspólnym przeżyciem i interpretacją najciekawszych przedstawicieli włoskiego kina. Jeszcze przed właściwym otwarciem festiwalu, mogliśmy nauczyć się, jak właściwie zrozumieć początek filmu. Z pewnością uczestnicy będą teraz zwracać szczególną uwagę na incipit.

[tekst: Filip Grzędowski]

Programowanie festiwalu filmowego to tworzenie narracji

„Nie przypominam sobie, żebyśmy na zajęciach na filmoznawstwie te 15 lat temu mieli kurs poświęcony festiwalom. Brakowało strony praktycznej, dlatego dobrze, że dziś jest Festiwal Kamera Akcja, Akcja Edukacja i właśnie takie wydarzenia” – tym stwierdzeniem Marcin Pieńkowski rozpoczął realizowane w ramach wydarzenia Akcja Edukacja warsztaty poświęcone festiwalom filmowym.

Marcin Pieńkowski to obecnie dyrektor Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Nowe Horyzonty oraz szef dystrybucji Nowych Horyzontów. Wcześniej (od 2016 r.) pełnił funkcję dyrektora artystycznego festiwalu, a związany z nim jest od ponad dziesięciu lat. W czasie warsztatów w Kinie Szkoły Filmowej opowiedział o tym, jak należy działać, by festiwal filmowy nie okazał się katastrofą.

Panel rozpoczęto pytaniem, czy „programowanie” festiwali filmowych to na pewno trafne stwierdzenie? Samo układanie repertuaru, planowanie seansów w czasie to przecież jeden z ostatnich elementów w przygotowaniu wydarzenia filmowego. Zdecydowanie lepszym określeniem wydaje się „kuratorowanie”. Dobry festiwal filmowy to nie tylko przegląd filmów, cykl pokazów – to twórcza narracja wszyta w festiwal.

„By być dobrym kuratorem, trzeba mieć zdystansowany gust filmowy. Musimy znać się na filmach, ale jednocześnie być ponad tym, co lubimy” – podkreślał Pieńkowski. „Należy być wiernym swoim ideałom i swoim upodobaniom – publiczność wyczuje fałsz” – kontynuował. W przygotowaniu programu festiwalu filmowego należy odnaleźć balans pomiędzy pokazywaniem swoich ukochanych perełek a trafianiem do szerokiej grupy.

A po co w ogóle robić festiwale filmowe? Zdaniem Pieńkowskiego: „Chodzi o zakopywanie dziury kulturowej”. Festiwal Nowe Horyzonty narodził się przecież z zapotrzebowania na kino artystyczne, które na początku XXI wieku nie miało praktycznie żadnej dystrybucji na rynku polskim.

Prelegent opowiedział także o ewolucji, jakiej po 20 latach muszą poddawać się Nowe Horyzonty. „Należy zdobywać nową publiczność, ale przy tym zachować balans i uszanować lojalnego, długoletniego widza”. Dyrektor Nowych Horyzontów wspomniał o taktykach komunikacyjnych z młodszym widzem. Robienie memów z Jonasem Mekasem nie jest przecież żadnym świętokradztwem.

[tekst: Filip Grzędowski]

Warsztaty AE udowodniły, że współczesny filmoznawca może mieć wielotorowe zainteresowania oraz wszechstronne kompetencje. Co najważniejsze, właśnie dzięki takim merytorycznym spotkaniom, młodzi kulturoznawcy mogą specjalizować się w wybranym przez siebie obszarze.

Spotkania z cyklu Akcja Edukacja są realizowane w ramach programu „Łódź akademicka, Łódź naukowa 2022”. Projekt jest dofinansowany z budżetu miasta Łodzi w ramach regrantingu przeprowadzonego przez Centrum Opus. Organizatorem jest Fundacja FKA. Wstęp na wydarzenia jest bezpłatny.